اسب اصيل ترکمن که در هوش، اصالت، نجابت، قدرت و مقاومت روزگاراني سرآمد بود، اکنون نسلش رو به انقراض است. اين نژاد اصيل اكنون در برخي مراسم عروسي ترکمن­ها به ماشيني براي نوعروسان تبديل شده و ديگر کارايي سابق را ندارد.

به گزارش مهر، گوش­هاي بلند و متحرک، سينه فراخ و متناسب، کپل کم شيب با عرض خوب، مفاصل قوي، سم­هاي محکم با زاويه مناسب و تحمل حرکات سنگين ورزشي از جمله ويژگي­هاي اسب اصيل ترکمن است که اکنون بندرت در گوشه و کنار استان گلستان ديده می‌شود.

کهر، نيله، کرنگ، سمند و قره کهر از رنگ­هاي اصلي اين نژاد بوده و نژادهاي شناخته شده از اسب ترکمن در 3 گروه يموت، آخال و چناران (مخلوطي از تلاقي اسب ترکمن و عرب) دسته ­بندي شده ­اند.

اگرچه صادرات اين اسب به خارج از کشور ممنوع است، اما واردات اسب­هايي از کشورهاي پاکستان و انگليس در دهه­ هاي 40 به بعد، نسل اين اسب زيبا و منحصر به فرد را در کشور به مخاطره انداخته است.

واردات بی‌برنامه اسب­‌های خارجی

حکيم ايگدری، پرورش­ دهنده اسب که اکنون مديريت مجموعه­ هاي سوارکاري گلستان را نيز بر عهده دارد، در اين زمينه اظهار كرد: از اواخر دهه 40 به بعد ورود يک سري اسب­هاي وارداتي از کشور پاکستان که از مستعمرات انگليس بود، به کشور آغاز شد.

وي افزود: مردم منطقه در ابتداي امر شيفته سرعت اين اسب­هاي وارداتي شدند و اگرچه نتايج اين واردات در سال­هاي اوليه چندان مشخص نبود، اما بعدها نشان داد که مردم در اين زمينه فريب خورده­ اند و تنها شيفته سرعت اسب­هاي وارداتي برابر اسب­هاي اصيل ترکمن شده ­اند.

وي خاطرنشان کرد: بعدها بر اثر تلقيح و کشش اسب­هاي ماديان ترکمن با اسب­هاي وارداتي، نسلي بوجود آمد که «دو خون» ناميده مي­ شود و اکنون بيشتر اسب­هاي موجود در منطقه از اين نوع و نژاد هستند و کمتر مي­ توان اسب­هاي اصيل را يافت.

دو خون؛ جايگزين اسب­‌های ترکمن

ايگدري با بيان اينکه بيشتر اسب­هاي مجموعه ما از نوع دو خون است، بيان كرد: اين اسب­ها در حال حاضر به عنوان اسب­هاي اصيل ترکمن جاي گرفته ­اند و کمتر مي ­توان اسب­هايي با نژاد اصيل در منطقه مشاهده کرد.

وي خاطرنشان ساخت: در سال­هاي اوليه واردات اسب­هاي تربرود بيشتر اسب­داران تمايل داشتند که به نوعي با تلقيح اسب­هايشان با اين نوع اسب­هاي وارداتي در واقع نسل اسب اصيل را حفظ کنند که بعدها مشخص شد اين تفکر درست نبوده است.

رئيس مجموعه سوارکاري گلستان افزود: روندي که از سال­هاي دهه 40 تاکنون ادامه يافته است، موجب شد که نسل اسب­هاي اصيل ترکمن در گلستان کم شود.

وي با بيان اينکه در سال­هاي اوليه واردات توجه چنداني به موضوع نمي­شد، ادامه داد: مالکان اسب­هايي که مدعي بودند اسب­هايشان اصيل است، خواهان برگزاري کورس­هاي سوارکاري شدند که اين امر نيز مشکلاتي را در پي داشته است.

وي بيان کرد: در سال­هاي قبل، با پيگيري­هاي صورت گرفته، شورايي مرکب از اسب­داران منطقه تشکيل شد تا نسبت به تشخيص نژاد اسب­هايشان و اينکه کدام اسب، دو خون و کدام ترکمن است، اقدام شود.

ايگدري با بيان اينکه معاونت فني فدراسيون سوارکاري متولي شناسنامه­ دار کردن و تشخيص نژاد اسب است، يادآور شد: اين در حالي است که معاونت فني اسبدواني تنها مجري برگزاري مسابقات است و در زمينه­ هاي ياد شده مسئوليتي ندارد.

اين پرورش­ دهنده اسب در گلستان خاطرنشان کرد: علاوه بر اين در برخي کورس‏هاي اسبدواني شاهد اعتراضات مالکان و شرکت­ کنندگان هستيم که معتقدند اسب­هاي برنده شده اسب اصيل ترکمن نيستند و اين امر نيز ناشي از مشخص نبودن دقيق نژاد اسب­هاست.

وي گفت: براي رفع برخي مشکلات فراروي، تعدادي نمونه ­هاي DNA و نمونه مو از برخي اسب­هايي که مالکان آنها مدعي بودند اسب­هايشان ترکمن است، گرفته و به کشور آمريکا ارسال شد تا نژاد دقيق اسب­ها مشخص شود.

رئيس مجموعه­ هاي سوارکاري گلستان بيان کرد: اين امر بتازگي شکل گرفته است و اميدواريم راهي اصولي براي تشخيص نژاد اسب­هاي اصيل ترکمن باشد.

وي اظهار كرد: در پاسخ نمونه­ هاي ارسالي به آزمايشگاه کشور آمريکا مشخص شد که از 120 نمونه ارسالي 20 نمونه به دليل آنکه اسب ترکمن نيست، حذف شده است.

به گفته ايگدري، همچنين مقرر شد در جلسه­ اي با حضور معاونت فني فدراسيون سوارکاري و شوراي اسب­داران منطقه گلستان در زمينه درجه خلوص نژاد اسب ترکمن و يا آنکه اسب مورد نظر، تروبرد يا دوخون است، تصميم­ گيري شود که تاکنون اين نشست برگزار نشده است.

حکيم ايگدري به پيامدهاي ورود اسب­هاي تروبرد اشاره و اضافه کرد: واقعيت آن است که در ابتداي شروع واردات اسب­هاي خارجي، اسب­هاي خوبي به کشور وارد نشد. علاوه بر آن ورود اسب­هاي تربرود با قيمت­هاي ارزان، اسب اصيل ترکمن را عقب مي ­اندازد و از صحنه حيات خارج مي ­کند.

وي به قيمت نژادهاي مختلف اسب در استان اشاره کرد و ادامه داد: هر راس اسب اصيل ترکمن حدود 100 تا 200 ميليون ريال در منطقه معامله مي­ شود، ولي واردات اسب­هاي خارجي بر نسل اسب­هاي ترکمن لطمه زده است.

ايگدري افزود: همچنين اسب­هاي دوخون که محصول تلقيح اسب­هاي وارداتي تروبرد و ترکمن است، نيز بين 50 تا 80 ميليون ريال خريد و فروش مي­ شود و برخي اوقات قيمت آن به حدود 300 ميليون ريال نيز رسيده است.

پرورش­‌دهندگان اسب در گلستان سرخورده شده‌اند

رئيس مجموعه سوارکاري گنبد کاووس بيان کرد: برخي مشکلات فراروي پرورش اسب در استان گلستان موجب سرخوردگي پرورش­ دهندگان اسب شده و آنها را واداشته است دست از توليد بردارند.

وي به برگزاري مسابقات اسبدواني در گلستان اشاره کرد و گفت: درصدد اجراي برنامه­ هايي هستيم تا مسابقات اسب­هاي تروبرد داخلي و وارداتي از هم جدا شود؛ زيرا کارايي اين نژادها متفاوت است.

شناسايی 1500 راس اسب در گلستان

وي به بيان آماري در زمينه اسب­هاي موجود در گلستان پرداخت و گفت: حدود 4 سال پيش 1500 راس اسب در استان شناسايي شد که پيش­ بيني مي­ شود اکنون نيز همين ميزان باشد.

رئيس مجموعه سوارکاري گلستان افزود: اکنون نگراني درباره انقراض نسل اسب‌های اصيل ترکمن وجود دارد و بندرت مي­توان نژاد خالص از اين اسب را مشاهده کرد.

يک پرورش­ دهنده اسب در منطقه ترکمن­ نشين گلستان نيز گفت: ديگر کمتر مي­ توان اسب­هايي با نژاد اصيل ترکمن در استان ديد و اکنون بندرت در برخي عروسي­ها از اسب ترکمن به عنوان ماشين عروس استفاده مي­ شود و در صورت تداوم اين روند، شاهد انقراض کامل نسل اين حيوان نجيب خواهيم بود.

به هر روي در ايران از ديرباز ورود اسب­هاي تروبرد و متفاوت از کشورهاي مختلف توسط افراد سودجو و تلاقي آنها با ماديان­هاي اصيل ترکمن جهت توليد کره­ هاي تندرو، تنها با هدف کسب مقام در مسابقات کورس و پرش و افزايش سود حاصل از فروش، منجر به نابودي اين نژاد اصيل شده است و معلوم نيست چه سازمان و مسئولي بايد در اين خصوص پاسخگو باشد.

منبع:

روزنامه جام جم، شماره 2920، یکشنبه 24 مرداد 1389، صفحه 15 (ايران)